باب:
الوضوء من غير
حدث.
54. Abdest Üstüne Abdest Almak
حدثنا
محمد بن يوسف
قال: حدثنا
سفيان، عن
عمرو بن عامر
قال: سمعت
أنسا (ح). قال:
وحدثنا مسدد
قال: حدثنا
يحيى، عن
سفيان قال:
حدثني عمرو بن
عامر، عن أنس
قال: كان
النبي صلى
الله عليه
وسلم يتوضأ
عند كل صلاة.
قلت: كيف كنتم
تصنعون؟ قال:
يجزىء أحدنا
الوضوء ما لم
يحدث.
[-214-] Enes r.a."Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem) her namaz için
abdest alırdı" dedi. Enes'e: "Siz nasıl yapıyordunuz?" diye soruldu.
O şöyle dedi: "Bizden biri abdestini bozmadıkça abdesti ona yeterli
olurdu."
AÇIKLAMA: Bu konuda
kasdedilen abdesti tazelemektir.
Bölüm başında Ey iman edenler! Namaza kalktığınız zaman..."
âyetindeki ihtilaflar konusunda alimlerin çoğunun şöyle söylediğini
belirtmiştik: Bu âyetin anlamı "Ey iman edenler abdestsiz iken namaz için
kalktığınızda ..." şeklindedir.
Şafiî, karşılaştığı ilim ehli kişilerden âyetin "uykudan
kalktığınız vakit" anlamına geldiğini nakletmiştir.
Alimlerden kimi âyetin ilk anda anlaşılan anlamını esas alarak
şöyle demiştir: "Her namaz için abdest almak farz idi." Sonra bu
hüküm neshedilmiş midir, yoksa hükmü devam etmekte midir konusunda İse farklı
görüşler ortaya koymuşlardır. Ebu Davud'un rivayet ettiği, İbn Huzeyme'nin de
Abdullah İbn Hanzala'dan rivayet ederek sahih gördüğü hadise göre Hz. Peygamber
her namaz için abdest almayı emretmiş, bu ashaba zor gelince onlara her namaz
için dişleri misvaklamayı emretmiştir.
Tahavî'nin kabul ettiği ve İbn Abdilber'in İkrime, İbn Sîrin ve
diğerlerinden naklettiği gibi bazılarına göre her namaz İçin abdest almanın
farziyeti devam etmektedir.
Nevevî bunu uzak görerek, şayet bu onlardan sabit olarak
nakledilmişse tevil yoluna gidileceğini ve her namaz için abdestin farz olmadığı
konusunda icmanın bulunduğunu belirtmiştir. Nesih söz konusu olmaksızın âyeti
ilk anlaşılan anlama yormak da mümkündür. Bu durumda âyetteki emir, abdestsiz
kimseler hakkında farz, diğerleri hakkında mendupluk ifade eder. Bölüm hadislerinde
olduğu gibi bu husus sünnet ile beyan edilmiştir.
Hz. Peygamber her farz namaz için abdest alırdı. Tahavî şöyle
der: Bunun yalnızca ona farz olması, sonra da Büreyde hadisi sebebiyle nesh
edilmiş olması mümkündür. Müslim'de yer alan hadise göre Hz. Peygamber fetih
günü bütün namazları bîr abdest ile kılmıştır. Hz. Ömer bunu ona sorunca
"Kasten yaptım" demiştir. Hz. Peygamber'in müstehap olarak bunu
yapmış olması, sonra da farz olduğunun zannedilmesinden korkarak, caiz
olduğunu göstermek için bunu terk ettiği söylenebilir. Kanaatimce doğruya daha
yakın olan görüş budur.
Hadisteki "siz nasıl yapardınız" sorusu Amr İbn Amir
tarafından ashâb-ı ki-râm'a yöneltilmiş bir soru idi. İmam Nesâî'nin
rivayetinde ise; Şu'be'den o da Amr'dan naklettiğine göre Amr, Enes'e şöyle
sordu: "Hz. Peygamber her namaz için mutlaka abdest alır mıydı?
"Enes" Evet dedi. İbn Mâce rivayetinde de Enes'in cevabı şöyle
olmuştu: "Beş vakit namazı bir abdestle kıldığımız olurdu."
حدثنا
خالد بن مخلد
قال: حدثنا
سليمان قال:
حدثني يحيى بن
سعيد قال:
أخبرني بشير
بن يسار قال:
أخبرني سويد
بن النعمان
قال: خرجنا
مع رسول الله
صلى الله عليه
وسلم عام خبير،
حتى إذا كنا
بالصهباء،
صلى لنا رسول
الله صلى الله
عليه وسلم
العصر، فلما
صلى دعا بالأطعمة،
فلم يؤت إلا
بالسويق،
فأكلنا
وشربنا، ثم
قام النبي صلى
الله عليه وسلم
إلى المغرب،
فمضمض، ثم صلى
لنا المغرب
ولم يتوضأ.
[-215-] Süveyd İbn Nu'man şöyle demiştir: "Hayber fethi için
Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) ile
birlikte yola çıktık.
es-Sahbâ' denilen yere gelince
Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) bize ikindi namazını kıldırdı.
Namazdan sonra yiyeceklerin getirilmesini emretti, ancak kavuttan başka bir şey
getirilmedi. Biz de yedik ve içtik. Sonra Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem)
akşam namazı için kalktı, ağzını çalkaladıktan sonra abdest almaksızın bize
akşam namazını kıldırdı."